ЖҮКТІ ӘЙЕЛДЕРГЕ АРНАЛҒАН ЖАДЫНАМА

Жүктілік – табиғаттың керемет сыйы! Анасының және әкесінің кішкентай көшірмесі жарық дүние есігін ашады. Барлық 9 ай бойы жүрегінің түбінде өзінің ғажайып жаратылысын қорқынышпен және үмітпен сақтаған адам ғана жүктііліктің шын мәнінде не екенін бағалай алады! Ұлын, қызын, бәлкім тіпті егіздерді! Әсіресе, жүктілік көптен күткен, сәбиге деген сезімдер жүктітілігіңіз туралы білгенге дейін болса, тіпті қуаныш, сондықтан жүктілікпен құттықтау – бұл, болашақ ата-аналарға күмәнсіз дұрыс белгі. Бұл аталар мен әжелер үшін үлкен қуаныш! Көптен күткен немерелер! 


Апталар бойынша жүктіліктің триместрлері

Негізі жүктіліктің барлық кезеңі шартты түрде триместрлерге бөлінетінін әрбір болашақ ана біледі. Осылайша, дәрігерлерге де, жүкті әйелдің өзіне де ыңғайлы, себебі триместрдің әр кезеңінің өз ерекшелігі бар. Дегенмен, жүктіліктің апталар бойынша триместрлері қалайша бөлінетіні барлық жүкті әйел біле бермейді.

Алдымен, жүктіліктің акушерлік күнтізбесінің барлық апталарының үш триместрге бөлінуінің бірнеше түрі барын атап өткен жөн.

Бір мамандардың айтуынша, алғашқы триместр - 12 аптада, кейбіреулердің мәлімдеуінше – 13 аптада аяқталады. Екінші триместрдің аяқталу уақыты және үшінші кезеңнің басталуы бойынша да келіспеушіліктер бар. Соған қарамастан, жүктіліктің акушерлік барлық 40 аптасы теңдей үш бөлікке бөлінеді.

Нәтижені нақтылығына келсек, төмендегі триместрлер пайда болады:

Жүктіліктің апта бойынша триместрлерге осылай бөлінуі ең ыңғайлы болып табылады.

КРАТКАЯ ХАРАКТЕРИСТИКА ТРИМЕСТРОВ

триместрлерге қысқаша сипаттама

Жүктілікте қанша триместр барын және осы кезеңдердің әрқайсында неге көңіл бөлу керектігін біле тұра, әйел

Жүкті кезінде өзінің уақытын тиімдірек өткізе алады және көптеген қиындықтардан құтылады.


Бірінші триместр

Бірінші триместр жаңа өмірдің пайда болуымен белгілі болады. Бұл кезең етеккірдің соңғы күнінен басталады. Негізі, бұл кезде әлі жүктілік болмайды, тек әйел ағзасы алда болуы мүмкін ұрықтануға дайындалады.

Ұрық жасушасы ұрықталып болғаннан кейін геометриялық прогрессияға бөліне бастайды. Дәл осы кезде, болашақ ана жаңа өмірдің пайда болғанына күмәнданбаған кезде, клеткалық бөлудің бағдарламаландырылған үдерісінде қандай да бір жаңалыс болуы мүмкін, салдарынан түсік түсуі мүмкін немесе болашақ балада туа бітті кемістіктер болуы мүмкін.

Бақытқа қарай, бұлай тым сирек болады, сондықтан жүктілік тыныш өткен жағдайда  ұрық өте қарқынды дамиды.


Екінші триместр

Бірінші триместр кезінде әйелдің физиологиялық жағдайы күрт өзгереді. Жүкті әйелдің сырты көрінісінде көп өзгерістер болмағанымен, оның ағзасында гормондық дауыл басталады, соның салдарынан көбіне токсикоз болады. Барлық зат алмасу болашақ ананың қажетті қоректік заттардың қажеттілігін қамтамасыз етумен қайта қалпына келтіріледі. Бұл кезде, ұрықтың ана ағзасын қабылдамауы болмау үшін иммунитет едәуір төмендейді.

Жүктіліктің бірінші триместрінің ең негізгі өзгешелігі  - бұл ұрықытың барлық жүйесі мен ағзасының қалыптасуы. Сондықтан да әйелгебарлық дәрі-дәрмектерді қабылдауға, шылым шегуге, алкогольдік ішімдіктер ішуге және басқа да зиянды әдеттерге жақындауға болмайды. Болашақ баланың кем болып тууын болдырмау үшін салауатты өмір салтын ұстану керек.

Екінші триместр болашақ ана үшін өте тыныш және жайлы кезең болып табылады. Іштегі нәрестенің барлық ағзалары қалыптасып болды, сондықтан бала дамуындағы мүмкін кемшіліктердің пайда болуы бойынша қобалжымауға болады. Бала іште адам кейпіне ене бастайды, бірақ қазір ол жаңа туған балаға көп ұқсамайды.

Іштегі бала ағзасын қажетті заттармен толтыруды қамтамасыз ету бойынша барлық жұмысты қазір іштегі баланың жолдасы атқарады. Ол ана мен бала ағзалары арасында өзінше бір бөгет болып табылады. Бірақ бұл, әйелдің зиянды әдеттерге бой алдыруына жол бермейді, себебі кез келген келеңсіз әсер болашақ балаға қандай да бір кері әсерін тигізеді.

Әйелдің іші домалана бастайды. Болашақ ана жүктіліктің екінші триместрінде әдетте өзін керемет сезінеді, осы уақытты оның ағзасын жаңа жағдайға үйренеді. Бұл кезде стамотологқа немесе басқа маманға барып,  өзінің маңызды істерін аяқтауға және киімдерін ауыстыруға болады. Жалпы, осы қысқа уақыт аралығында соңғы үшінші триместрді күтпестен, жақындағы бірнеше айға жоспарланған барлық істі тындыру қажет.


Үшінші триместр

Үшінші триместр бала күтудегі қорытынды кезең болып табылады. Болашақ ананың сырыты келбеті түбірінен өзгереді, ананың іші үлкейеді. Бұл кезде әйел ауыр жұмыстарды атқара алмайды, сондықтан ол жақындары мен достарының қолдауына зәру.

Бала іштегі барлық бос орынды алып, салмақ қоса бастайды, уақытынан бұрын туған туған жағдайда, бала аман қалу мүмкіндіктеріне ие болады, өкпесі өз бетімен дем алуға дайындалады. Эндокриндік темірлер гормондар өндіреді, ас қорыту жүйесі өзінің жұмысын белсендендіреді, бас миы анағұрлым көлемде көбейеді.

Үшінші триместрде болашақ анада жүктіліктің кейбір қиындықтары туындайды: кез гестоз, геморрой, тамырлардың кеңеюі және т.б. сондықтан да тағайындалған тксерулерден уақытылы өту қажет және демалыс туралы естен шығармай, уақытты тыныш өткізуге тырыса отырып, жүкті әйелдің өзіне-өзі қарауы керек.


Триместрлар бойынша жүктілік кезіндегі талдаулар

Жүктіліктің барлық кезеңінде әйелдің бірнеше талдау тапсыруына және әжептәуір тексерулерден өтуі керек. Солардың негізгілері – есепке тұру кезіндегі талдаулар, сондай-ақ әр триместрден бір скрининг.

Бірінші триместр кезінде төмендегі тексерулерді өту жобаланады:

Бірінші триместрдің скринингі — бұл қанда: АСГ, сондай-ақ РАРР-А, жүктілікпен А-протеин плазмасына ұқсас кейбір заттардың деңгейін анықтауда тұратын, 11-13 апта мерзімінде өткізілетін кешенді тексеру. Сонымен қатар, скринингтік тексеру құрамына іштегі баланы УДЗ өткізу кіреді. Скрининг нәтижелерінің негізінде іштегі бала генетикалық ауытқулардың болу қаупі айқындалады. Егер ауытқу жоғары болып табылса, әйел генетиктен қосымша тексерілуі керек.

Екінші триместр – төмендегі талдаулар мен рәсімдерге арналған уақыт:

Көрсетілген кешенді тексеру 16-20 апта мерзімінде кейбір гормондардың мазмұнын анықту, сондай-ақ іштегі бала УДЗ өткізу мақсатындақан талдауын орындаудан тұрады. Қанда бос эстриол, сондай-ақ АФП (альфа-фетопротеина) деңгейі қойылады және ХГЧ деңгейі қайта анықталады. УДЗ барысында маман іштегі бала денесінің параметрін өлшейді және оларды арнайы кестеде орналастырылған нормативті көрсеткіштермен салыстырады.

Алынған нәтижелер негізінде іштегі балада кейбір генетикалық ауытқулардың болу қаупін тағы бір есептейді. Сонымен қатар, тексеру жүргізу кезінде жүктіліктің кейбір қиындықтарын табуға болады, мұндай жағдайда тағайындалған емдеу курсын өту қажет.

Үшінші триместр қорытынды, сондықтан тексеру іштегі баланың жағдайын анықтауға және жүктіліктің соңғы мерзімінде болуы мүмкін қиындықтарды анықтауға бағытталады. Тексеру жиынтығына енеді:

Тексеру барысында маман баланың көлемін анықтайды, оның ағзаларының даму деңгейіне көңіл бөледі, іштегі баланың орналасуын нақтылайды, кіндіктің және жолдасының жағдайын бағалайды. Бүйректің созылмалы ауруларымен, ЛОР-ағзалардың, бауырдың, жүректің және басқа ағзалардың ауруларымен  ауыратын әйелдерге тиісті мамандардың қосымша тексерулері тағайындалады.

Жүктіліктің әр триместрі өзінше керемет әрі айрықша болып табылады. Алдымен әйел ішінде жаңа құбылыстың пайда болуына қуанады, өзінің жаңа жағдайына бейімделуге тырысады. Жүктіліктің орта тұсы тыныш әрі ырғақты кезең болып табылады. Бұл кезде болашақ ана іштегі баланы көтерудің алғашқы аптасына қарағанда өзін әлдеқайда жақсы сезінеді. Сөйтіп, қорытынды үш ай көптен күткен ғажайып оқиға алдағы баланың өмірге келуі жақын қалуымен ерекшеленеді. Осының өзі болашақ анаға күш пен сенім береді.

Жүкті әйелдердің есепке қалай тұруына болады? Қайда?

Көптеген жүкті әйелдерді жүктілігі бойынша қайда және қашан есепке тұруға болатындығы жөніндегі сұрақ жиі мазалайды.

Жүктілік бойынша есепке үйіңіздің жанында орналасқан мемлекеттік емханаға тұруға болады. Әйел жүктілігі бойынша нақты тұратын орыны бойынша есепке тұрады. Негізі әйелдің бұрын қаралған емханасына есепке тұрғаны дұрыс. Себебі, онда әйелдің амбулаторлық картасы және бұрын жасалған талдаулардың нәтижелері сақталады, бірақ егер сіз қандай да бір себептермен бұрын қаралған емханаңызға тіркеле алмасаңыз, онда сіз көшірмелердегі мәсілеметтерді, дәрігерлердің жазуларын, амбулаторлық карталарды ұсынсаңыз жеткілікті.

Жүкті әйелді сол ауданға немесе мекенжайға жетекшілік ететін акушер-гинеколог қарайды. Егер қандай да бір себептермен, жүкті әйел басқа маманға қаралғысы келсе, өтініш жазса жеткілікті.

Есепке сондай-ақ жекеменшік медициналық орталықтарға тұруға болады, бірақ оларда қызмет ақылы. Орталықты таңдағаннан кейін, әйел емдейтін дәрігерді таңдайды және шартқа отырады. Медициналық орталықты таңдау кезінде клиниканың және емдеуші дәрігердің лицензичясының барына көңіл аудару қажет.

Қашан?

ҚР «Халық денсаулығы және денсаулық сақтау жүйесі туралы» Кодекстің 90 бабына сәйкес, жүкті әйелдер 12 апта мерзіміне дейін медициналық есепке тұруы тиіс. Акушер-гинекологқа қаралудың ең оңтайлы кезеңі, мамандардың айтуы бойынша 9-дан 12 аптаға дейінгі кезең болып табылады.

Әйелдердің консультация алуға ерте келуі жүктіліктің болуы мүмкін қиындықтарын ерте анықтауға,  босанудың нақты мерзімін анықтағанға дейін жүктілікті жүргізудің жоспарын жасауға  мүмкіндік береді.

Қалай?

Жүкті әйелдерді есепке қою үшін төмендегі құжаттар қажет:

1. жеке куәлігі (түпнұсқа және 2 көшірмесі).
2. Азаматтарды тіркеу кітабы (түпнұсқа және көшірме), егер әйел өзінің тіркелген орыны немесе ерінің тіркелген орыны бойынша әйелдер консультациясына өтініш білдірген болса. Онда әйелді емханада тұрақты негізде рәсімдейді.

Жүкті әйелді есепке алғаннан кейін  жалпы тәжірибенің аймақтық дәрігері, мейіргер немесе акушер оның жақын туыстарымен және қауіпті белгілермен танысу мақсатында екі рет босануға дейінгі патронаж жүүргізіледі. 

Барлық қажетті қағаздар көрсетілгеннен кейін және тіркеу бөлімінде берілген кейбір сауалнамалар толтырылғаннан соң, сізге 3 негізгі құжат толтырылады:

1. Аурудың амбулаторлық картасы (форма 025/у).
2. Алмасу картасы (форма 113/у), жүктілік бойынша есепке алынған күні қолына беріледі.
3. Жүкті әйелдің жеке картасы (форма 111/у) аймақтағы дәрігерде қалады.

Егер әйел жүкті кезінде тұратын орынын өзгерткен болса, ол бұл жөнінде өзінің дәрігеріне хабарлауы керек. Дәрігер жүкті әйелді оның үйіне жақын орналасқан басқа емханаға тіркеуді жүргізе алады. Бұл жағдайда құжаттар бір әйелдер консультациясынан екіншісіне жіберіледі.

Дәрігердің баруы

Дәрігердің бірінші баруы кезінде, жалпы қарау жүргізіледі: дәрігер анамнез жинайды, бұрын ауырған аурудларымен танысады, созылмалы ауруларының барын, отаның жасалғанын, аллергиясының барын және бұған дейінгі жүктіліктің қалай өткенін сұрап-біледі.

Болашақ ананың дәрігерге бірінші баруына дайындалғаны және өзін толғандырған мәселелерді тізіп алғаны дұрыс.

Сосын әйелдің салмағын және оның бойын өлшеу жүргізіледі. Бұл бой-салмақ көрсеткішін есептеу үшін және барлық тоғыз ай ішінде әйелдің қанша салмақ қосатынын анықтау үшін қажет. Содан кейін дәрігерлер гинекологиялық тексеру жүргізеді, жатыр көлемін және жүктіліктің мерзімін, қосалқы гинекологиялық ауруларын анықтайды және қынап микрофлорасынан жағынды және онкоцитология алады.

Алынған мәліметтер негізінде жүкті әйел белгілі бір қауіп тобына енгізіледі (патологиясы болған жағдайда) және жүктілікті жүргізудің жеке жоспары құрастырылады.

Жүкті әйел дәрігердің жолдамасы бойынша тапсырған барлық талдаулар осы емханада немесе басқа мамандандырылған мекемеде тегін жасалады.

Норма бойынша жүкті әйел жүкті кезінде (қиындықтарсыз өтетін физиологиялық жүктілік) әйелдер консультациясына 6-8 рет барады. Ерте мерзімінде – айына 1 рет, кейінгі мерзімінде  - 3 аптада 1 рет.

Кейбір әйелдер консультациясында келудің тек белгілі бір күні ғана тағайындалмайды, сонымен бірге келу уақыты да тағайындалады, бұл кезектегі күту кезеңін анағұрлым қысқартады.

Көрсеткіштері бойынша стационарлық емдеуді қажет ететін жүкті әйелдер оны әйелдер консультациясы жанындағы күндізгі стационарда немесе әйелдер консультациясының басқа стационарларында (перзентханада, көпбейінді ауруханада) жолдама бойынша тегін ала алады.


Босануға дайындық курстарынан өтеміз

Не?

Жүкті кезінде жүкті әйел әр емханада жұмыс істейтін «Босануға дайындық мектебіне» баруы керек.

Босануға дайындық бойынша сабақтарға сізбен бірге сіздің серіктесіңіз де қатыса алатынын білу өте маңызды. Қашан?

Босануға дайындық курстарындағы оқудың жүктіліктің 35-аптасына дейін аяқталғаны дұрыс.

Қайда?

Болашақ ана босануға дайындықтың қандай курсына қатысқысы келетінін: әйелдер консультациясы жанындағы немесе жекеменшік екенін өзі таңдай алады. Егер әйел ақылы орталықта оқудан өтсе, онда өзінің әйелдер консультациясына ккурсты аяқтағаны жөнінде сертификатты ұсынуы керек.

Демалысқа шығу

Сырқаттық парағы Қазақстан Республикасының заңнамасы бойынша жүктіліктің 30 аптасында ресми тіркелген барлық жұмыс орнына ашылады.

Болашақ анаға бұл құжат әйел консультациясында рәсімделеді және оны жұмыс орнындағы бухгалтерияға ұсыну үшін қолына береді.

Перзентхана тайдаймыз

Әйел кез келген перзентхананы және бөлімшені (ақылы/тегін) таңдауға құқылы. 


Босанудан кейінгі патронаж

Перзентхана босанған әйелге екі көшірме береді: босанған әйелге көшірме және сәбиге көшірме. Біріншісінде босанудың қалай өткені, қиындықтардың болған-болмағаны және бұдан кейінгі қаралуда дәрігерлердің неге көңіл бөлуі керектігі жазылады. Бұл көшірмені әйелдер консультацияны беру керек. Мұны босанған әйел перзентханадан шыққаннан кейін бірден жақын туыстарының бірі апарып берсе жақсы болады.

Қашан?

Акушер, кейде тіпті дәрігер де көшірмені алғаннан кейін босанғаннан кейінгі патронаж жасайды және 3-күні, ал перзентханадан шыққаннан кейін 10-күні және бірінші айдың ішінде бір рет босанған ананың жағдайын тексереді.

Егер әйел тұрғылықты орыны бойынша әйелдер консультациясында есепте тұрған болса, онда жүктілік бойынша карта есепке уақытша қою негізінде рәсімделеді, сондықтан босанғаннан кейін 42 күннен соң әйелді осы медициналық мекемеден есептен шығарады.

Сонымен қатар, әр әйелдер консультациясында отбасын жоспарлау кабинеті жұмыс істейді. Онда әйел өзін толғандырған мәселелер бойынша консультация, босанғаннан кейінгі контрацепция әдістері бойынша ақпараттар ала алады, сондай-ақ осы жерде босануға дайындық сабақтары өткізіледі. Бұл кабинетке жүктілікке дейін де – барлық мамандардан тексеруден өту үшін, алдағы жүктілікке дайындық барысында өзінің денсаулығын жақсарту қажет болған жағдайда да жүгінуге болады.

Бұл жағдайда (жүктілік басталғанға дейін) әйел тек тұрғылықты мекенжайы бойынша тегін медициналық қызмет алуға құқылы.

Құрметті жүкті әйелдер, егер Сізге медициналық көмек көрсетуге қатысты мәселе туындаса, біз сіздерді тыңдауға дайынбыз.

Сізді толғандырған барлық мәселелер бойынша Сіз бас дәрігердің ана мен бала өмірін қорғау жөніндегі орынбасары  Мусенов Ерлан Тастымбекұлына сағ. 8.00-ден 18.00-ге дейін 224 кабинетке жүгіне аласыз.